Samenwerken met mensen die leven in armoede leidt tot beter beleid en effectiever onderzoek naar gezondheidsverschillen. Lector en hoogleraar Gera Nagelhout doet samen met mensen in kwetsbare posities onderzoek naar bestaanszekerheid en gezondheid. Door hun ervaringen serieus te nemen en hen actief te betrekken bij onderzoek, ontstaat gelijkwaardigheid, wederzijds leren, vertrouwen én verandering.

Mensen met een lagere sociaaleconomische positie krijgen vaker te maken met gezondheidsproblemen, wat hun kansen op werk en inkomen verder onder druk zet. Zo ontstaat een negatieve spiraal, waarin problemen zich opstapelen en moeilijk te doorbreken zijn. Losse interventies, zoals een gezondheidsprogramma of inkomensondersteuning, bieden geen complete oplossing. De complexiteit van de situatie vraagt om een integrale aanpak, met oog voor gezondheid én bestaanszekerheid.

Luisteren naar mensen zelf werkt

Gera Nagelhout is lector Betrokken Wetenschap bij Avans Hogeschool en bijzonder hoogleraar Gezondheid en Welzijn bij mensen met een lage sociaaleconomische positie bij de Universiteit Maastricht. Zij benadrukt dat échte verandering begint bij luisteren naar de mensen zelf. “Te vaak worden interventies ‘opgelegd’ zonder mensen zelf te betrekken. Dat leidt niet alleen tot maatregelen die geen effect hebben, maar kan ook als stigmatiserend worden ervaren. Als je echt wilt weten wat werkt, moet je samenwerken met de mensen om wie het gaat.” Vanuit deze overtuiging richtte Nagelhout een burgeradviesgroep op: mensen met ervaring in armoede geven advies over onderzoeksopzet, communicatie en werving. Deze groep ontwikkelde zich tot een betrokken gemeenschap, die nu ook zelf onderzoek uitvoert als burgerwetenschappers.

De burgeradviesgroep blijkt niet alleen effectief voor onderzoek, maar ook waardevol voor deelnemers. Ze vinden steun bij elkaar, delen praktische tips en groeien in zelfvertrouwen. Deelnemers die het bij aanvang spannend vinden om over hun persoonlijke ervaringen te spreken, zijn na verloop van tijd actief in groepsdiscussies door groeiend vertrouwen in zichzelf en de groep. Ook onderzoekers ervaren persoonlijke ontwikkeling. Door uit hun bubbel te stappen en met andere perspectieven te werken, ontstaat een rijker beeld van de maatschappij. Dit draagt bij aan betere communicatie, relevanter beleid en menselijkere wetenschap.

Burgerwetenschappers

De participatie in de adviesgroep ontwikkelde zich van raadpleging tot echte samenwerking. “Inmiddels doen burgerwetenschappers mee aan kwalitatief onderzoek naar de relatie tussen bestaansonzekerheid en hart- en vaatziekten”, vertelt Nagelhout. “Samen stellen we de vragen op, voeren interviews uit, analyseren data en ontwikkelen aanbevelingen. Het onderzoeksproces is intensief en soms zwaar, maar geeft deelnemers ook erkenning, invloed en nieuwe perspectieven. Voor onderzoekers biedt het waardevolle inzichten die anders onzichtbaar zouden blijven.”

Naar een nieuwe onderzoekspraktijk

Burgerwetenschap biedt een alternatief voor klassieke onderzoeksmethoden. In het burgeronderzoek van Nagelhout staat niet objectiviteit, maar gelijkwaardigheid en samenwerking centraal. Het team van Nagelhout onderzoekt nu hoe intergenerationele overdracht van armoede en gezondheidsproblemen kan worden doorbroken. Daarbij gebruiken ze hun eigen ervaringen als bron van kennis, samen met die van hun familie, beleidsmakers en professionals. “Echte impact op gezondheidsverschillen bereik je niet alleen met cijfers, maar ook met relaties opbouwen en verhalen ophalen. Door mensen met ervaringskennis serieus te nemen, ontstaan nieuwe inzichten en oplossingen. Deze aanpak vraagt om lef, aanpassing en tijd, maar leidt hopelijk tot beleid dat werkt”, aldus Nagelhout.

Gera Nagelhout houdt binnenkort haar lectorale rede bij Avans Hogeschool, waar ze onder andere over bovenstaande thema’s zal vertellen. Je kunt hier online of in Den Bosch bij zijn op maandagmiddag 16 juni.