Een stevige sociale basis in Wageningen: 28 partijen pakken samen zorg en welzijn op
In Wageningen werken 28 partijen, waarvan de helft vrijwilligersorganisaties, samen aan een lokale en stabiele sociale basis. Van daaruit leveren deze partijen preventieve hulp en ondersteuning aan inwoners. Het is niet eenvoudig om samen te werken met ongelijksoortige organisaties, maar dit leidt wel tot gemeenschappelijk eigenaarschap.
Preventie en Zorg
Mensen met een lage opleiding en niet-westerse migranten hebben vaker een chronische aandoening en ervaren hun gezondheid als slechter dan mensen met een hoge opleiding. Bij hen spelen vaak meerdere problemen zoals stress, armoede, diabetes en laaggeletterdheid. Daarom is samenwerking tussen professionals in de wijk en toegankelijke ondersteuning, preventie en zorg nodig. De gemeente speelt hierbij een belangrijke rol. Bijvoorbeeld door de samenwerking met huisartsen of met wijk- en buurtteams te versterken. “In Wageningen werken ze al geruime tijd aan een stevige en lokale sociale basis waarin deze samenwerking vorm krijgt”, vertelt GezondIn-adviseur Anneke Hiemstra. “Op die manier werken formele en informele organisaties samen en bieden zij gerichte en preventieve ondersteuning aan mensen die dat nodig hebben. Dit gebeurt altijd samen met de mensen waar het om gaat, vanuit wat zij zelf aangeven dat nodig is.”
Meer weten?
Onze materialen over preventie en zorg vind je hier.
Deze whitepaper over inclusief opdrachtgeverschap biedt beleidsmedewerkers en contractmanagers een handvat om ‘gezondheid van inwoners’ op te nemen in alle contracten, uitvoeringsplannen en subsidieafspraken van de gemeente.
Maatschappelijke organisaties zoeken elkaar op in samenwerkingsverband
In 2017 organiseerde de gemeente Wageningen een aanbestedingsronde voor hulp en ondersteuning in de gemeente. De gemeente vroeg diverse partijen in de regio, zoals maatschappelijke organisaties, zorgaanbieders, inwoners en ondernemers, om samen uitvoeringsplannen te maken. Ze kregen daarvoor vier thema’s mee: ‘ontmoeten en verbinden’, ‘informeren, signaleren en uitwisselen’, ‘vraaggerichte hulp en ondersteuning’ en ‘meedoen en initiatieven’. Het aanbestedingsproces begon met veertig partijen en leidde uiteindelijk tot het samenwerkingsverband Welsaam, met 28 partners.
De maatschappelijke organisaties zochten elkaar op en maakten samen uitvoeringsplannen op de vier thema’s. Deelnemers zijn vrijwilligersorganisaties zoals de Spelotheek, de Voedselbank, Speelgoed- en Kledingbank, Stichting Present en het Gilde. Maar ook regionale partijen zoals Humanitas, Mee en Vluchtelingenwerk. Nieuwe partijen die interesse hebben zijn welkom om aan te sluiten, mits zij eigen financiering kunnen meebrengen. Welsaam heeft in de plannen ook gezorgd voor verbindingen met andere partijen zoals huisartsen, scholen, de woningstichting en de politie.
Samenwerken als netwerk zonder hiërarchie
Welzijnsorganisatie Solidez, de grootste partij in het samenwerkingsverband, treedt op als penvoerder richting de gemeente. Directeur-bestuurder Esther Van der Zee vertelt dat Welsaam werkt als een netwerk, zonder hiërarchie, waarbij iedere partij zelf verantwoordelijk blijft voor de eigen bedrijfsvoering en resultaten. “Dat is best complex, want we werken met totaal ongelijksoortige organisaties, qua organisatie, kennis, capaciteit. Mijn ervaring is dat het tijd kost om tot een goede samenwerking te komen. Je moet elkaar leren kennen en werken aan onderling vertrouwen.”
Een kerngroep van de zeven grootste partijen heeft de (bestuurlijke) verantwoordelijkheid voor het bewaken van de voortgang en samenhang bij uitvoering van de plannen van het samenwerkingsverband. Door luisteren, afstemmen en instemmen heeft de kerngroep een aanjagende, verbindende en faciliterende rol.
Ontwikkeltafels jeugd, leefbare buurten en armoede en schulden
Welsaam is gaandeweg gaan werken met ontwikkeltafels. “Dat deden we omdat de vier lijnen van de aanbestedingsthema’s in de praktijk veel overlap hadden”, legt van der Zee uit. “We hebben nu bijvoorbeeld ontwikkeltafels voor jeugd en gezin, leefbare buurten, vluchtelingen en het voorkomen van armoede en schulden.”
Alleen partijen die echt betrokken zijn, sluiten aan bij een tafel. Dat kunnen ook betrokken partijen van buiten het samenwerkingsverband zijn, zoals de Woningstichting en de politie. Bij de ontwikkeltafel over het voorkomen van armoede zitten partijen als Schuldhulpmaatje, Humanitas, Thuisadministratie en sociaal raadslieden. “Aan de tafels ontwikkelen we een gezamenlijke visie”, licht van der Zee toe. “Ook werken we er aan slimmere verbindingen en ze zijn belangrijk om samen te leren en innoveren en voor kwaliteitsverbetering. Op die manier ontstaat er ook gemeenschappelijk eigenaarschap.”
Preventie voor duurzame ondersteuning en inwoners activeren
Preventie is een belangrijke ambitie van het netwerk. Van der Zee: “Door te investeren in het welzijn van individuele inwoners vergroten we de hele samenleving én de kwaliteit van leven. Daar liggen allerlei kansen. In de praktijk betekent dat: beginnen bij de inwoner en diens behoefte, de omgeving daarin meenemen, niet direct medicaliseren en mensen activeren om mee te doen. Van der Zee: “Als mensen weer deel kunnen nemen aan het maatschappelijke leven, heeft dat vaak ook een positief effect op de gezondheid. Het vermindert stress, depressie en soms ook fysieke klachten.”
Het hele Sociaal Werk in Wageningen wordt dit jaar opnieuw aanbesteed en Welsaam zal opnieuw het aanbod moeten beschrijven en indienen. Dit is een groot risico voor de continuïteit, maar het samenwerkingsverband heeft inmiddels haar kracht bewezen, meent Van der Zee.
Tips voor de aanleg van een sociale basisinfrastructuur
Voor samenwerkingsverbanden die samen een aanbod maken of inschrijven op een aanbesteding heeft van der Zee een tip:
- Leg niet alle middelen en doelen van het aanbod vooraf helemaal vast, maar houd wat ruimte voor inwonersinitiatieven of vraaggerichte hulp en ondersteuning. Daarmee behoud je flexibiliteit en kan je sneller en beter inspelen op de vraag.
Voor gemeenten heeft ze ook twee adviezen:
- Investeer in duurzame relaties en wees heel zuinig op je sociaalwerkorganisaties. Welzijn is geen markt. Mensen die in sociaalwerkorganisaties werken, kunnen dat alleen goed doen als ze de inwoners en buurt goed kennen. Dat vraagt continuïteit.
- Werk vanuit een partnerrelatie, in plaats van opdrachtgever-opdrachtnemers relatie zoals in de commerciële markt. Geef die samen met je partners invulling en ontwikkel die samen door.