Praktijkvoorbeeld - 16 mei 2022

Gezond wonen, gezond leven: Zaanse corporaties verbreden hun rol

Met het Preventieakkoord Gezondheid in Zaanstad werken diverse partijen samen om inwoners te helpen bij het maken van gezonde keuzes. Woningcorporaties Parteon en Rochdale doen daar ook aan mee. Zij zien dat werken aan preventie en gezond gedrag steeds meer past binnen hun maatschappelijke taak. Ook sluit het aan bij de aanpak van gezondheidsverschillen in Zaanstad.

Hoe corporaties bijdragen aan gezond wonen

Het praktijkvoorbeeld van Rochdale en Parteonlaat zien hoe je als woningcorporatie kunt investeren in gezond wonen en leven. Corporatiewoningen huisvesten relatief veel mensen met een lager inkomen. Deze bewoners kampen steeds vaker met gezondheidsproblemen, eenzaamheid, armoede of ongunstige woon- en werkomstandigheden. Terwijl goed, veilig en gezond wonen belangrijk is voor een gezond leven. Het is dan ook logisch dat gezond wonen inmiddels stevig op de agenda staat. Zeker in kwetsbare wijken en buurten. Om gezondheidsverschillen terug te dringen is een lokale samenhangende aanpak nodig, met een actieve rol van de gemeente. Maar ook woningcorporaties kunnen hieraan bijdragen.

Zaanse inwoners stimuleren tot gezond gedrag

In de afgelopen jaren nam de concentratie van mensen in een kwetsbare situatie in de sociale huursector flink toe. Vaker dan voorheen hebben de bewoners te maken met armoede of gezondheidsproblemen. Voor het Preventieakkoord sloeg de gemeente Zaanstad de handen ineen met Zaans Medisch Centrum, GGD, huisartsen, Zilveren Kruis, het Sportbedrijf, lokaal samenwerkingsverband De Zaanse Uitdaging en woningcorporaties Parteon en Rochdale.

Door roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik aan te pakken, willen de ondertekenaars van het Preventieakkoord de gezondheid van de Zaanse inwoners helpen verbeteren. Ze zoeken elkaar op voor een goede samenwerking en een goede doorverwijzing. Want elke organisatie heeft een eigen rol en expertise.

De rol van woningcorporaties

De corporaties houden zich aan hun kerntaak, maar signaleren, verbinden en gaan samenwerkingen aan. Judith Breemer, adviseur bij woningcorporatie Parteon: “In plaats van voor te schrijven wat bewoners moeten doen, is het heel waardevol om mensen te stimuleren ander gedrag te vertonen. Bijvoorbeeld door een andere inrichting van een wooncomplex, de openbare ruimte of de buurt. Denk aan het makkelijker toegankelijk maken van de trap, of het voorkomen dat de trap een rookplek wordt. We proberen die plekken dus anders in te richten. Zo werk je ook aan meer bewustwording onder bewoners. De Omgevingswet gaat ons daar ook bij helpen, want die dwingt ons de leefomgeving meer in samenhang in te richten.”

Judith Breemer, adviseur bij woningcorporatie Parteon

Kansen voor bewoners door gebiedsontwikkeling

De corporaties vroegen zich eerst wel af of ze moesten meedoen, vertelt Henrike Klok, voorheen Roerganger Kwetsbare huurders bij Rochdale. “Als corporatie hebben we niet direct een taak als het om gezondheid gaat. Maar we zien ook dat in sommige wijken relatief veel mensen met een slechte gezondheid wonen. Zij worden minder oud dan mensen in andere wijken.” Door met veel partners om tafel te zitten, krijgen de corporaties beter zicht op wat er speelt.

Breemer merkt dat er een soort ‘momentum’ lijkt aan te komen waarin de rol van de corporatie rond de sociale situatie van bewoners weer meer actueel wordt. “Vanuit de gebiedsontwikkeling kijken we steeds meer naar de potentie en kansen van bewoners. Zij kunnen iets bijdragen aan de wijk. Dat leidt voor veel mensen direct tot een zinvolle dagbesteding. Het gevoel nuttig te zijn en daardoor een beter welbevinden. Die combinaties zijn goud waard.”

“Het Preventieakkoord biedt corporaties de kans om iets extra’s op gezondheidsgebied te kunnen betekenen, zonder zelf te veel rollen en taken op de schouders te nemen”, zegt Klok. “Zo blijf je uit discussies over kerntaken en financiering, omdat je als corporatie je netwerk goed kunt benutten.”

Henrike Klok, voorheen Roerganger Kwetsbare huurders bij Rochdale.

Fitnessabonnement voor kwetsbare huurders

Meedoen aan het Preventieakkoord roept de vraag op hoe ver corporaties kunnen gaan om gezond gedrag te stimuleren. Aan de vitaliteit van eigen medewerkers wordt in elk geval veel aandacht besteed. Denk aan een fitnessvergoeding en het stimuleren van het gebruik van de ‘Ommetje-app’ tijdens de lockdowns. Klok: “Iemand opperde dat je niet alleen je medewerkers maar ook je huurders korting zou moeten geven op een fitnessabonnement. Maar mag dat wel? En moet je dat willen als corporatie? Vanuit gedeelde verantwoordelijkheid voor de mensen in een buurt, en vanuit besef dat in de ene buurt de levensverwachting van mensen veel lager ligt, moeten we ons ook afvragen: waarom zouden we het niet doen, als we het kunnen doen?”

Een Preventieakkoord voor iedereen

Klok en Breemer zien nog als uitdaging om met elkaar de verbinding tussen alle initiatieven te zoeken. “Het zou goed zijn als het Preventieakkoord aansluit op wat er in de wijken nodig is. Gezondheid is daarbij één van de thema’s, net als onderwijs, werk en wonen.” Ze pleiten voor een integrale benadering en voor beginnen in wijken waar kansen van mensen – ook als het gaat om gezondheid – onder druk staan.

Tips voor gemeenten

Marjolein Boutsma-Binnekade, Kennisspecialist Gezondheid bij de gemeente Zaanstad, geeft tips vanuit gemeentelijk perspectief.

  • De rol van de gemeente is om de regie te voeren op alle puzzelaars rond gezond wonen en leven. “Iedereen draagt een stukje bij, maar je moet gezamenlijk bekijken hoe het in elkaar past.”
  • Dat wil niet zeggen dat de gemeente aan alle touwtjes trekt. “Als een van de partners een overleg wil voorzitten, juichen we dat toe. Zo kunnen ze laten zien welke onderwerpen zij belangrijk vinden.”Kijk ook hoe je samen kunt optrekken in de voorlichting, bijvoorbeeld over voldoende beweging. In Zaanstad besteedt de GGD veel aandacht aan valpreventie. Maar ook corporaties spelen hierin een rol, met bijvoorbeeld drempelvrije woningen.
  • Vanuit de signalerende rol van corporaties kan de samenwerking met de sociaal wijkteams worden versterkt. Het is belangrijk dat signalen op de juiste plek terecht komen en dat de corporatie geen roepende in de woestijn wordt.