Home Nieuws Koers houden in de lokale aanpak van gezondheidsverschillen

Koers houden in de lokale aanpak van gezondheidsverschillen

Tijdens de landelijke studiedag werd het nog duidelijker: de focus op gezondheidsverschillen is belangrijker dan ooit. Door de tweedeling en kansenongelijkheid in de samenleving nemen ook de verschillen in gezondheid toe. Inflatie, afnemende koopkracht en stijgende energieprijzen treffen mensen in kwetsbare posities extra hard. Hoe geef je dit een plek in je lokale aanpak? Hieronder vind je vijf belangrijke aanbevelingen die tijdens de studiedag werden genoemd:

1. Luister naar de mensen om wie het gaat: ga de leefwereld in, of maak gebruik van ervaringsdeskundigheid

“Voor ons is het heel belangrijk om naar mensen te luisteren om wie het gaat. En van de verhalen te leren en samen na te denken over wat er dan nodig is”, benadrukte Patricia Heijdenrijk, directeur van Pharos al aan het begin van de studiedag.

Langdurige stress
Emine Uğur is schuldhulpverlener bij de gemeente maar weet ook uit eigen ervaring hoe lastig het is om uit de neerwaartse spiraal te komen als je langdurig met (financiële) stress te maken hebt. Dit is niet alleen heel ongezond, maar vraagt ook veel van je denkvermogen. “Dan een weg vinden in de ingewikkelde bureaucratie. Soms wordt onderschat hoeveel dat van je vergt. Bellen met een deurwaarder, daar deed ik soms weken over. Zorg ervoor dat je het behapbaar maakt en niet teveel tegelijk vraagt.”

In armoede leven
Ook Jessica van Hinthem leefde een tijd lang met haar gezin in armoede. Nu is zij verbonden aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen en werkt sinds kort als ervaringsdeskundige. “Het gaat niet alleen om het financiële gebrek. Maar je mist perspectief, je voelt je eenzaam want je verliest langzaamaan al je sociale connecties.

Mijn tips voor gemeenten? Ga de wijk in en leg die verbinding – tussen mensen en organisaties. Zorg voor een goede actuele sociale kaart en een lage drempel om hulp te vragen. En kijk vooral naar de mens achter de vraag en de formulieren.”

Een menselijke en persoonlijkere benadering
Michelle van Tongerloo komt in haar dagelijkse praktijk als huisarts in Rotterdam-Zuid en straatarts in de Pauluskerk in aanraking met de meest kwetsbare groepen. Mensen die leven in armoede, met huiselijk geweld, thuislozen, verslaafden en mensen zonder geldige verblijfspapieren.

Michelle betoogt een menselijke en persoonlijkere benadering waarin we echt naar elkaar luisteren en goed voor elkaar zorgen. “Als hulpverleners in Nederland zijn we gewend professionele afstand te houden. Door mijn werk als eilandarts op Sint Eustasius kwam in erachter dat we ook voorbij onze eigen, professionele verantwoordelijkheid moeten kijken. En meer vanuit nabijheid naar wat er écht nodig is voor de persoon. Kijk wat je kunt doen om tot betere hulp te komen en verschuil niet achter de regels van het systeem.”

2. Ontwikkel de oplossingen in co-creatie.

In de reactie op de ervaringsverhalen noemde Patricia Heijdenrijk, directeur van Pharos ook het belang van co-creatie: “Zorg ervoor dat alle plannen die je maakt, de oplossingen die je ontwikkelt, en alles wat je doet, gebeurt in co-creatie. Betrek mensen in een kwetsbare positie zo vroeg mogelijk en laat hen meedenken over oplossingen die voor hen werken. En Werk daarnaast bijvoorbeeld samen met partners in de wijk en sleutelpersonen.”

Relatie met de inwoners
Karima Bazi, strategisch adviseur bij Pharos, wijst erop dat er in veel lokale coalitieakkoorden aandacht is voor de relatie met de inwoners. “Veel gemeenten willen investeren in het herstel van vertrouwen tussen overheid en inwoners door meer transparant te zijn en inwoners (actiever) te betrekken. Dit biedt kansen om als beleidsmakers ook te investeren in de relaties met personen in kwetsbare posities. En hun ervaringskennis te benutten om tot beter en passender beleid te komen.”

Gelijkwaardige samenwerking
Mohammed Azzouz, programmamanager eHealth bij Pharos, benadrukt het belang van een gelijkwaardige samenwerking en het aansluiten bij de leefwereld van de mensen voor en met wie je beleid ontwikkelt. “Neem mensen ook mee in het vervolg en communiceer duidelijk wat je wel en wat je niet doet met hun input. En probeer in de samenwerking niet te haastig te zijn met het centraal stellen van jouw (beleids)doelen. Geef ook ruimte aan het leren kennen van de inwoners en wat hen op dit moment bezighoudt; oftewel zet eerst de relatie en dan de belangen op de agenda.”

3. Zorg voor een brede, integrale aanpak.

Gezondheid hangt samen met een heleboel andere zaken als de leefomgeving, eenzaamheid of (stress door) financiële problemen. Zo beschrijft Emine Ugur het effect van leven in armoede en de gevolgen daarvan vandaag de dag in haar leven. “Mijn zoon kon niet op sport, want dat kon ik niet betalen. Het is nu steeds lastig om hem aan het sporten te krijgen. Dit zit niet in zijn systeem. Hij heeft bijvoorbeeld nog geen zwemdiploma.”

GALA en SPUK
Pak als gemeente dus alle oorzaken van gezondheidsverschillen aan in een brede en integrale aanpak. Het ‘Gezond en Actief Leven Akkoord’ (GALA) en de regeling specifieke uitkering (SPUK) biedt gemeenten meer ruimte om verschillende instrumenten met elkaar in samenhang te brengen. Een lokale integrale aanpak kan breder worden aangepakt, door ook de brug te slaan naar bijvoorbeeld armoedebeleid en samenwerking binnen de fysieke omgeving. Op die manier werken we ook aan het terugdringen van SEGV.

Integraal lokaal preventiebeleid
In het GALA maken het Rijk, gemeenten en verzekeraars afspraken om de verdere beweging naar een integraal lokaal preventiebeleid mogelijk te maken. Voor de financiering van deze activiteiten komt er met ingang van 2023 één brede SPUK (specifieke uitkering). In de huidige aanpak loopt de financiering vooral via losse subsidies of arrangementen en zijn de programma’s sterk verkokerd. Via een SPUK is het de bedoeling om makkelijker tot een meer integrale aanpak te komen.

4. Heb in je aanpak ook oog voor de sociale en fysieke omgeving

De mensen om ons heen zijn van invloed op gedrag, welbevinden en gezondheid. Ook de wijk of het huis waarin je woont, kunnen ervoor zorgen dat je wel of niet gezond bent. Investeer dus in een sociale, groene en veilige leefomgeving.

Gedragsbioloog Patrick van Veen benadrukt dat als we gedrag willen beïnvloeden we altijd rekening moeten houden met de groep waar mensen onderdeel van zijn. “Ons gedrag is een resultaat van onze omgeving.” Met mooie voorbeelden en observaties uit zijn praktijk gaf hij wat aanbevelingen. “Wat geeft ongezonde stress? Als je dat weet, kun je zaken aanpassen en dus veranderen. Zorg ervoor dat de omgeving verrijkt wordt en probeer mensen te verleiden tot het gewenste gedrag. En geef ze de ruimte zelf dingen te doen en te ontdekken, fouten te maken.”

De fysieke omgeving
Ook de fysieke omgeving is van invloed op onze gezondheid, vertellen Maarten Hoorn (Platform31) en Hadewych Cliteur (Pharos) tijdens hun workshop. “Er zijn verschillende zaken waarin je als gemeente kunt investeren. Ga bijvoorbeeld met partners als de woningcorporatie aan de slag met de binnenruimte van een woning. Denk aan tocht, schimmel of de energierekening. Of breng meer groen in de leefomgeving. Als het buiten groen, fijn en veilig is, gaan mensen liever naar buiten om te wandelen, fietsen en sporten.”

5. Houd rekening met de vaardigheden van inwoners

Veel inwoners vinden het moeilijk om informatie over hun gezondheid te begrijpen. Op de studiedag werden veel handvatten gedeeld om effectiever te communiceren met inwoners. Bijvoorbeeld door te investeren in een aanpak van laaggeletterdheid of in je communicatie rekening te houden met de achtergrond van je gesprekspartner.

Beperkte gezondheidsvaardigheden
“Ruim 25 procent van de Nederlandse bevolking heeft (zeer) beperkte gezondheidsvaardigheden”, vertelt Imran Cinar (Pharos) in haar workshop. “Als inwoners informatie goed begrijpen, kunnen zij beter de juiste hulp vinden. Als professional werk je samen met mensen met zeer diverse achtergronden. Dit maakt het noodzakelijk om een persoonlijke aanpak te gebruiken. Naast kennis over de ander is daarvoor kennis over je eigen normen en waarden nodig.”

Gedragsbioloog Patrick van Veen riep beleidsmakers, onderzoekers en professionals in de uitvoering op rekening te houden met hun eigen aannames: “Durf blind te zijn als je met inwoners in gesprek gaat. Ga er open in en probeer niet te oordelen en laat je eigen aannames je niet in de weg staan.”