Inclusief herstel na corona: gemeente Weert investeert in bestaanszekerheid
De gemeente Weert was bezig met een nieuw armoedebeleidsplan voor de periode 2021-2024. Toen kwam corona. Maar door haar praktische instelling kon de gemeente snel schakelen en aansluiten bij de behoeften van inwoners. Tanja van Duuren, coördinator armoedebestrijding, en Monique Poell, beleidsadviseur sociaal domein, vertellen hierover.
Denkrichting: Vergroot bestaanszekerheid
Dit is het zesde voorbeeld in een serie gebaseerd op de denkrichtingen. Hierin vind je suggesties voor de aanpak van gezondheidsachterstanden in en na de coronacrisis. Het verhaal van de gemeente Weert gaat over vergroten van bestaanszekerheid.
Voor veel mensen zijn zorgen over hun bestaanszekerheid een bron van stress en ongezondheid. De coronacrisis versterkt dit. Het advies voor gemeenten: zorg voor een integrale aanpak van armoede, schulden en gezondheid. Betrek daarbij ook huisartsen en informele zorg; ook zij kunnen signalen over financiële zorgen opvangen. Stimuleer en faciliteer een snelle doorverwijzing bij beginnende schuldenproblematiek. Haal drempels weg zodat mensen snel worden geholpen. Onderzoek de verschillende mogelijkheden die er zijn om bestaanszekerheid te vergroten. Denk bijvoorbeeld aan Collectief Schuldregelen of behoud van uitkering gedurende een opleiding of omscholing.
Anneke Hiemstra praat als adviseur GezondIn vaak met Weert over hun lokale aanpak gezondheidsverschillen. Zij vult aan: “Vind ook de juiste manier om mensen hierin te ondersteunen. Werk aan het bouwen van vertrouwen en werk persoonsgericht. De gemeente Weert zet hier vanuit armoede- en gezondheidsbeleid goed op in: ze luisteren goed naar wat mensen nodig hebben en maken dit praktisch mogelijk. Daarnaast werken in Weert partners veelal op goede voet samen met de gemeente en met elkaar. De gemeente trekt samen met partners op om te doen wat nodig is. Het Netwerk ‘Weert in Beweging’ is een mooi voorbeeld hoe dit succesvol kan werken.”
De coronacrisis heeft veel impact op het dagelijks leven en op de gezondheid van mensen. De mentale en fysieke gezondheid staat extra onder druk, vooral bij mensen in een kwetsbare positie. Door Covid-19, maar ook door eenzaamheid, stress, en (dreigende) werkeloosheid. Gemeenten werken aan herstelbeleid. Zij zoeken daarin ook naar passende aanpakken, creatieve oplossingen en beleidslijnen om gezondheidsachterstanden terug te dringen en te voorkomen. Op basis van gesprekken met GIDS-gemeenten (wethouders, beleidsmedewerkers en professionals in de wijk) stelden we denkrichtingen op voor een inclusief herstel- en transformatiebeleid. De denkrichtingen sluiten aan bij inzichten en adviezen van onder andere het SCP, de SER en de RVS en VNG/Divosa. In deze interviewreeks illustreren we elke denkrichting met voorbeelden van inclusieve aanpakken uit gemeenten. Dit keer spraken we de gemeente Weert over het vergroten van bestaanszekerheid.
Aanvalsplan Armoede
Met een structureel budget voor armoedebestrijding van 400.000 euro per jaar werkt de gemeente Weert sinds 2018 met het ‘Aanvalsplan Armoede 2018-2020’. Daarin zet zij in op samenwerking met partners in de stad, experimenteren en leren over wat werkt en niet werkt. In Weert zijn ze praktisch ingesteld. Poell: “We willen doen wat werkt en dus aansluiten bij de behoeften van mensen.” Zo organiseert de gemeente twee keer per jaar een kledingdag. Weert begon daarmee in 2017.
Ouders gaven aan dat nieuwe schoenen of een winterjas kopen voor hun kinderen vaak een probleem was. Zij krijgen nu in het voorjaar 100 euro om te besteden en 150 euro in het najaar. Dit krijgen ze in de vorm van tegoedbonnen, gefinancierd door de gemeente. Alle gezinnen met een inkomen tot maximaal 120 procent van het sociaal minimum komen in aanmerking. De eerste keer kwamen er zo’n 520 kinderen, de laatste keer zo’n 850. En in de gemeente Nederweert, die ook al een aantal jaar meedoet, kwamen zo’n 150 kinderen naar de kledingdag. “Een groot bereik”, vertelt Van Duuren. Want volgens de statistieken groeien in Weert zo’n 825 kinderen in armoede op.
Alternatieve kledingdag tijdens corona
Vóór corona was de kledingdag in een hal. Nu kunnen de gezinnen een app downloaden waar hun tegoed op staat. Daarmee kunnen ze met korting (10 tot 20 procent) kleding kopen bij deelnemende ondernemers. Dat kan dan binnen een bepaalde week. Deze aanpak is een experiment in het kader van het ‘Masterplan digitalisering’. Van Duuren: “Een deel van de doelgroep is niet digitaal vaardig, of heeft geen (smart)telefoon. Deze mensen krijgen een brief met een QR-code met hun tegoed erop.” Na coronatijd keert de kledingdag in oude vorm waarschijnlijk niet meer terug.
Weer perspectief dankzij Noodfonds
Midden in coronacrisis startte in Weert een noodfonds voor urgente financiële nood. Voorbeeld is het landelijk concept van de Stichting Urgente Noden Nederland. De gemeente financiert een betaalde kracht voor twaalf uur. Het fonds zorgt zelf voor de werving van middelen. Het noodfonds kan vrijer opereren dan de gemeente. Een toets op rechtmatigheid hoeft bijvoorbeeld niet. Het fonds keert uit als er sprake is van crisis en het geld het verschil maakt tussen een uitzichtloze situatie en weer perspectief of ontwikkelkansen. Mensen krijgen maximaal 750 euro. In het eerste jaar zijn hier zo’n 70 mensen mee geholpen. Bijvoorbeeld met een treinkaartje voor een sollicitatiegesprek, een bon voor een noodpakket bij de supermarkt of een nieuwe koelkast.
Gerichte ondersteuning en aandacht voor gezondheid kinderen
De gemeente doet nog veel meer. Gezinnen met een minimuminkomen met kinderen kunnen bijvoorbeeld gratis meedoen aan twee activiteiten uit het Zomerpakket. Bijvoorbeeld bowlen of zwemmen. Daar komen zo’n 260 gezinnen op af. Ook komt er een pilot aan met wijkteams op drie scholen, met ook iemand van schuldhulpverlening. De gemeente wil ook iets doen met financiële educatie in het onderwijscurriculum.
Met de coronagelden voor mentale gezondheid gaat ze iets extra’s doen rond mentale gezondheid en leefstijl van kinderen. Partners zijn gevraagd om met voorstellen te komen. Op korte termijn investeert Weert in ieder geval geld in Club Extra. Dat is een sport- en cultuurprogramma voor kinderen met gedragsproblemen of een lichamelijke beperking die professionele begeleiding nodig hebben om te kunnen sporten bij een sportvereniging. Deze begeleiding is niet standaard te krijgen vanuit jeugdhulp. In coronatijd hebben deze kinderen een achterstand opgelopen.
Weert wil de coronagelden inzetten voor langere termijn en structurele verbeteringen. De gemeente gaat de komende tijd ook werken met een meetlat van zes steunindicatoren. Deze meetlat is de uitkomst van het onderzoek naar wat mensen in armoede belangrijk vinden als het gaat om ondersteuning. Het gaat onder anderen om meer vertrouwen geven, maatwerk en voldoende tijd. Dus geen afspraken van tien minuten of kwartiertjes. “De onderzoekers zien namelijk dat als die dingen in acht worden genomen, de ondersteuning effectiever is”, aldus Van Duuren.