Wat een jaar was 2022. We zagen hoe de zorgen van de coronacrisis plaats maakten voor zorgen om een nieuwe oorlog, inflatie en stijgende energieprijzen. De focus op de groter wordende gezondheidsverschillen is belangrijker dan ooit. In deze nieuwjaarsspecial vind je een overzicht van tools, tips en praktijkvoorbeelden van 2022 die je helpen om gezondheidsverschillen in je gemeente aan te pakken.

Een integrale aanpak van gezondheidsverschillen

Voor de aanpak van gezondheidsverschillen is een brede, integrale aanpak nodig. Met aandacht voor achterliggende factoren zoals (stress door) armoede en schulden of onzekerheid over werk of eenzaamheid.

• Een brede aanpak begint bij een goed gesprek met inwoners om te achterhalen wat de achterliggende factoren van hun problemen zijn. Maar hoe voer je dat gesprek? Wij haalden de ingrediënten voor een goed gesprek op.
• Ook lieten we met concrete voorbeelden en onderbouwing zien wat de (economische) baten zijn van investeren in gezondheid van mensen met een lage SES. En we gaven handelingssuggesties aan de colleges van burgemeester en wethouders.
• Door de tweedeling en kansenongelijkheid in de samenleving nemen de verschillen in gezondheid toe. Inflatie, afnemende koopkracht en stijgende energieprijzen treffen mensen in kwetsbare posities extra hard. Hoe geef je dit een plek in je lokale aanpak? Lees de aanbevelingen vanuit onze landelijke studiedag 2022.

Fysieke omgeving

De omgeving waar je leeft, woont en werkt kan ervoor zorgen dat je gezond bent. Of juist niet. Zo wonen in wijken met veel corporatiewoningen relatief veel huishoudens met een laag inkomen. Gezond wonen en leven is voor veel van deze bewoners niet vanzelfsprekend.

Wonen

• We maakten een inspiratieboek waarin we laten zien hoe woningcorporaties, samen met gemeenten en welzijnsorganisaties, werken aan een betere gezondheid en welzijn van hun huurders.
• En we organiseerden daar een interessant webinar over die je kunt terugkijken.
• Een Enschedese woningcorporatie en twee Zaanse woningcorporaties lieten zien hoe zij bijdragen aan gezond wonen.

Integrale wijkaanpak

• In het praktijkboek ‘Slagkracht in de wijk’ zijn concrete tips, checklists en praktijkvoorbeelden verzameld om inspiratie te bieden bij het opzetten van een integrale wijkaanpak.
• In een interview vertelden Arjan Nijenhuis en Irma Dekker (Aan de slag met de Omgevingswet) hoe je de Omgevingswet kunt gebruiken om gezondheid meer aandacht te geven.
• En we maakten met kennispartners de ‘Inspiratietool leefomgeving senioren’ om beleidsmakers van gemeenten te ondersteunen bij het inrichten van de leefomgeving van ouderen.

Sociale omgeving

De mensen die om je heen wonen hebben invloed op je gedrag, welbevinden en gezondheid. Gemeenten kunnen bijdragen aan een positieve sociale omgeving, bijvoorbeeld door ontmoetingsplekken te creëren, vrijwilligerswerk te stimuleren, mantelzorgers te ondersteunen en buurtactiviteiten te laten organiseren.

• Gemeente Leiden liet zien hoe zij leerde van de sociale gevolgen van corona.
• In Wageningen werkten 28 partijen, waarvan de helft vrijwilligersorganisaties, samen aan een lokale en stabiele sociale basis. Zo leverden ze preventieve hulp en ondersteuning aan inwoners.

Welbevinden jeugd

• Gemeenten, GGD en onderwijs zijn belangrijke partners in een integrale aanpak gericht op het welbevinden van kinderen en jongeren. Daarom organiseerden we een webinar over welbevinden in het onderwijs.
• En we maakten een handreiking over bevordering van de mentale gezondheid van jeugd.

Armoede & bestaanszekerheid

Deelnemen aan de samenleving helpt mensen om gezond te blijven of gezonder te worden. Bestaansonzekerheid en geen werk hebben zijn de grootste achterliggende oorzaken van gezondheidsverschillen. Van financiële problemen krijgen inwoners veel (langdurige) stress, wat slecht is voor hun gezondheid.

• Meerdere gemeenten experimenteren met vormen van regelluwe bijstand, wat in de buurt komt van het basisinkomen, of basisbanen. In deze handreiking brengen we de ervaringen van vijf voorlopende gemeenten onder de aandacht.
• We organiseerden daar ook een webinar over die je kunt terugkijken.
• Gemeente Tilburg liet zien hoe zij in gesprek gingen met inwoners over bestaanszekerheid om te achterhalen wat zij écht nodig hebben.
• Deze publicatie biedt een handreiking aan actoren om te werken aan bestaanszekerheid in de sociale basis en stelt daarbij het perspectief van de inwoner centraal.

Gezondheid en armoede

• In deze infographic wordt uitgelegd wat het effect van armoede is op de lichamelijke en mentale gezondheid en welke leefomstandigheden een rol spelen in de samenhang tussen armoede en gezondheid.
• Dit praktijkvoorbeeld liet zien hoe monitoren en evalueren helpt bij effectieve schuldhulpverlening.

Preventie & zorg

Mensen met een lage opleiding en niet-westerse migranten hebben vaker een chronische aandoening en ervaren hun gezondheid als slechter dan mensen met een hoge opleiding. Daarom zijn samenwerking tussen professionals in de wijk en toegankelijke ondersteuning, preventie en zorg nodig.

• Om dit gemakkelijker te maken ontwikkelden we een checklist voor Zorginstituut Nederland (ZIN). Daarmee kunnen hun medewerkers nagaan of zij dit in hun werk voldoende rekening met sociaaleconomische gezondheidsverschillen.

 

Gedrag en vaardigheden

Het is belangrijk om te weten hoe je gezond wordt en blijft. Veel inwoners vinden het moeilijk om informatie te vinden, begrijpen en gebruiken. Dit noemen we gezondheidsvaardigheden. Ruim 25 procent van de Nederlandse bevolking heeft (zeer) beperkte gezondheidsvaardigheden.

• De Alliantie Gezondheidsvaardigheden laat zien hoe je beperkte gezondheidsvaardigheden kunt herkennen en meten.
• Ook kun je met de praktijkcheck van de Alliantie Gezondheidsvaardigheden inzetten om te kijken hoe je jouw organisatie begrijpelijker kunt maken voor mensen die laaggeletterd zijn of de Nederlandse taal niet goed spreken.

Monitoren en evalueren

Voor wie verantwoordelijk is voor een programma of project over gezondheidsverschillen is het belangrijk om te weten hoe dit uitpakt. Daarvoor is het nodig om de aanpak te volgen en de resultaten zichtbaar te maken.

• In het webinar De Kracht van Verhalen bespraken we hoe verhalen een waardevol onderdeel kunnen zijn van monitoring en evaluatie.